Urbano ostrvo toplote

U jednom od prethodnih postova smo skrenuli pažnju na diskrepancu između podataka o temperaturi sa satelita i iz zemaljskih meteoroloških stanica. Porast temperature na Zemlji, po dva seta zemaljskih podataka od 1979 do danas je 0.19 odnosno 0.26 stepeni po dekadi. Satelitska merenja kažu da je porast na većim visinama mnogo manji, samo oko 0,13 stepeni po dekadi. To je veliki problem za teoriju staklene bašte jer ona prognozira veći porast temperature u višim slojevima atmosfere nego na površini Zemlje.

Međutim, čak i da zagrevanje nije izazvano efektom staklene bašte već nekim drugim prirodnim faktorom, vrlo je neobično da postoji ovakva dikrepanca. Atmosfera je integrisana celina i zagrevanje bi trebalo da bude relativno ravnomerno raspoređeno po visini. Odakle potiče ova čudna diskrepanca?

Najverovatniji odgovor se krije u problematičnoj prirodi podataka sa Zemlje. Za razliku od pouzdanih satelitskih podataka, oni koji se prikupljaju na Zemlji, zavise od više faktora koji mogu iskriviti pravu sliku. Najvažniji je takozvani "efekat urbanog ostrva toplote". Svako od nas zna da je u Beogradu i zimi i leti toplije nego u nekom selu u Šumadiji - svakako je prijatnije po avgustovskoj vrelini sedeti na Kosmaju nego na Terazijama. I ta razlika ima veze sa ogromnim brojem stanovnika, sa indutrijom, automobilima, sa blokovima asfalta i betona i intenzivnim saobraćajem koji se odvija u gradovima. Emisija ugljen-dioksida je tu mnogo veća nego van gradskih naselja, i stoga veliki gradovi imaju vrlo snažan lokalni efekat staklene bašte koji ih čini mnogo toplijim od okruženja.

Nesreća sa podacima iz meteoroloških stanica jeste upravo u tome što preko 90% tih podataka potiče iz gradova, i to najčešće velikih gradova, gde je ovaj efekat urbanog ostrva toplote najveći. Vrlo je verovatno da je dobar deo porasta temperature koji je toko XX veka očitan sa stanica na Zemlji artefakt urbanog lokalnog zagrevanja, a ne pouzdan pokazatelj globalnog trenda. Koliki deo porasta temeprature od 0.6 stepeni toko XX veka se može pripisati urbanom efektu nije jasno, ali profesor Balling, jedan od vodećih istraživača ovog pitanja smatra da bi to moglo biti oko jedne trećine. Dakle, po njemu je verovatno da je samo 0.4 stepena realan porast temeprature, dok je 0.2 artefakt. To bi već bilo više u skladu sa satelitskim podacima, mada ne možemo biti 100% sigurni, jer se ti podaci prikupljaju tek od 1979. Efekat je možda još veći, ako imamo u vidu da je krajem XX veka ogroman broj seoskih stanica u Istočnoj Evropi ugašen.

IPCC se u svojim projekcijama uvek oslanjao na podatke sa Zemlje. Još gore, u tvrdnji da globalni temperaturni trendovi nisu kontaminirani urbanim efektom, IPCC se poziva na nekoliko studija koje koriste podatke iz Rusije i Kine kao verodostojne. Interesantno je da su kao "nehomogeni" odbačeni podaci sa najpouzdanijih stanica iz Amerike i Zapadne Evrope koji govore da na tim stanicama ni izbliza nije došlo do tako značajnog zagrevanja kao u gradovima.

Dakle, najverovatniji uzrok čudne pojave da meteorološke stanice pokazuju znatno viši stepen zagrevanja od satelitskih merenja jeste što su podaci sa zemlje kontaminirani efektom urbanog ostrva toplote.